Η ψυχολογία του νικητή – Γιατί συμμετέχουμε σε αγώνες

Για κάθε ποδηλατικό αγώνα, υπάρχει μόνο ένας νικητής. Υπάρχουν πάντα πολλοί ποδηλάτες που συμμετέχουν αλλά μόνο ένας από αυτούς θα γευτεί τη νίκη. Οπότε η ψυχολογία του νικητή, παίζει μεγάλο ρόλο στην έκβαση ενός αγώνα.

Για αρκετούς αθλητές (ή χομπίστες) που συχνά κερδίζουν αγώνες, η διαδικασία της νίκης είναι μια διαδικασία αυτοεπιβεβαίωσης, ένα καλά οργανωμένο ταξίδι προς το Εγώ. Για άλλους αθλητές, είναι μια πιο γόνιμη διαδικασία τελειοποίησης των φυσικών ικανοτήτων τους και του προπονητικού τους πλάνου. Απλά, τους αρέσει όλη αυτή η διαδικασία και ο υγιής ανταγωνισμός που οδηγούν στην νίκη. Αφού η νίκη επιτευχθεί, μετά μελετούν τα νούμερα και συνεχίζουν.

Πολλές φορές, οι στόχοι που βάζουμε στον εαυτό μας έχουν άμεση συνάρτηση με την ευχαρίστηση που αντλούμε από το άθλημα που έχουμε επιλέξει να αγαπάμε. Και οι στόχοι αυτοί, ανήκουν σε δύο μεγάλες κατηγορίες: Στόχοι Απόδοσης και Στόχοι Κυριαρχίας.

Στόχοι απόδοσης

Αυτοί οι στόχοι είναι συνήθως στόχοι που έχουν να κάνουν με την ικανοποίηση του «εγώ». Όταν κερδίζουμε σε ένα αγώνα, και έχουμε «πατήσει» τον αντίπαλο μας, νοιώθουμε καλά με τον εαυτό μας και θέλουμε να επαναλάβουμε τη διαδικασία. Ακόμα και όταν δεν κερδίσουμε τον αγώνα, αλλά έχουμε τερματίσει εμπρός από τον «αντίπαλο», ισχύει η ίδια αρχή.

Όταν σκεφτόμαστε με αυτόν τον τρόπο, συνήθως επιλέγουμε τη δράση μας βασισμένοι σε δύο απόψεις:

• Προσέγγιση απόδοσης: Όταν νοιώθουμε ότι λειτουργούμε σε ένα συγκεκριμένο επίπεδο απόδοσης και πάνω, τότε προσεγγίζουμε το στόχο μας. Όταν, με άλλα λόγια, νοιώθουμε ότι «έχουμε» τον συγκεκριμένο αγώνα.
• Αποφυγή απόδοσης: Όταν νοιώθουμε ότι δεν θα λειτουργήσουμε όπως πρέπει, αποφεύγουμε το στόχο μας.

Για να το κάνουμε πιο απλό, αν είμαστε καλοί στην ανηφόρα, τότε συμμετέχουμε σε οποιοδήποτε αγώνα αντοχής έχει αρκετά υψομετρικά ή σε αναβάσεις, γιατί ξέρουμε ότι έχουμε πολλές πιθανότητες να κερδίσουμε.

Αντίθετα, σε ένα αγώνα σιρκουϊ δεν πρόκειται ποτέ να συμμετέχουμε, γιατί όχι μόνο δεν θα νικήσουμε αλλά θα έχουμε πολύ κακή κατάταξη.

Περιληπτικά, όταν στοχεύουμε για την νίκη σε ένα αγώνα ή μία καλή κατάταξη, η συμμετοχή ή αποφυγή της διαδικασίας, έχει να κάνει με το πώς αυτή η διαδικασία αντανακλά στο «εγώ» μας (αυτοεπιβεβαίωση).

Στόχοι κυριαρχίας

Σε αυτήν την περίπτωση, ο στόχος μας δεν είναι η αυτοεπιβεβαίωση, αλλά η καλυτέρευση της απόδοσης μας (όχι όμως σε σχέση με τους άλλους). Εδώ οι στόχοι είναι αντικειμενικοί, και έχουν να κάνουν με δεδομένα (νούμερα, παραμέτρους όπως βατ, καρδιακοί παλμοί, χρόνοι κ.ο.κ.).

Υπάρχει όμως η πιθανότητα, να έχουμε ένα συνδυασμό των παραπάνω «διαφορετικών» στόχων, χωρίς η μία κατηγορία να αποκλείει την άλλη. Σίγουρα οι καλύτεροι αθλητές, κατέχουν ένα υγιή συνδυασμό των παραπάνω στόχων. Με άλλα λόγια, είναι τελειομανείς όσο αφορά την προπονητική και την διαδικασία, αλλά σίγουρα απολαμβάνουν όταν κερδίζουν με διαφορά τους αντιπάλους τους.

Στόχοι σε σχέση με την διασκέδαση

Παραπάνω παρουσιάσαμε δύο διαφορετικές προσεγγίσεις, όταν κάποιος θέτει στόχους. Πώς όμως αυτό αντανακλά στην προσωπική του ευχαρίστηση; Εδώ τα πράγματα μπερδεύονται.

Υποκειμενική στόχευση

Στην πρώτη προσέγγιση, όπου τα κίνητρα είναι καθαρά εγωκεντρικά, σημασία έχει πάντα πώς μας «βλέπουν» οι άλλοι. Όσο αποδίδουμε, τόσο το καλύτερο για την εικόνα μας. Με λίγα λόγια, μόνο η επιτυχία έχει σημασία, και εδώ ο σκοπός αγιάζει τα μέσα.

Αν ασπαζόμαστε αυτήν την προσέγγιση, θα έχουμε πάντα το άγχος της απόδοσης, χωρίς ποτέ να μαθαίνουμε από τα λάθη μας. Μόνο η νίκη θα έχει σημασία για εμάς και ποτέ η προσπάθεια. Έτσι όμως, υπάρχει η πιθανότητα να καταφύγουμε σε αντιαθλητικές συμπεριφορές (απαγορευμένες ουσίες, ανέντιμη συμπεριφορά στον αγώνα κ.ο.κ.)

Δυστυχώς, αν λειτουργούμε με αυτόν τον τρόπο, σπάνια θα απολαύσουμε τη χαρά της ποδηλασίας. Θα είμαστε μόνο συγκεντρωμένοι στον επόμενο αγώνα και είναι συνεχώς αγχωμένοι μέχρι την επόμενη νίκη μας (όταν και εάν έρθει).

Αντικειμενική στόχευση

Αν έχουμε πιο αντικειμενική προσέγγιση, τότε θα χρησιμοποιούμε βοηθήματα όπως προπονητικές αρχές και συμβουλές πιο εποικοδομητικά. Οτιδήποτε μας συμβαίνει, θα το θεωρούμε κομμάτι της διαδικασίας εκμάθησης. Γενικά, κατά τη διάρκεια όλης την προπονητικής διαδικασίας, θα έχουμε περισσότερα θετικά συναισθήματα.

Σίγουρα, με αυτήν την αντίληψη σε βάθος χρόνου θα έχουμε μεγαλύτερη και καλύτερη εξέλιξη. Θα απολαμβάνουμε τη διαδικασία, και όταν χάνουμε θα το θεωρούμε κομμάτι του παιχνιδιού. ‘Ετσι, δεν θα μπούμε ποτέ στον πειρασμό κάποιας αντιαθλητικής συμπεριφοράς, διατηρώντας ακέραιο χαρακτήρα.

Συμπέρασμα

Οι δύο διαφορετικές προσεγγίσεις (απόδοση και κυριαρχία) απευθύνονται σε διαφορετικούς τύπους ανθρώπων.

Η πιο υποκειμενική προσέγγιση, δημιουργεί πάντα περισσότερες αρνητικές αντιδράσεις. Είναι δύσκολο έως αδύνατο, για κάποιον να προσαρμοστεί, όταν οι συνθήκες δεν είναι τέλειες. Κατά συνέπεια, πάντα θα καταφεύγει σε ανέντιμους τρόπους προκειμένου να διασφαλίσει το ποθούμενο: Μια νίκη ή το αποτέλεσμα που επιθυμεί.

Συνήθως όμως οι μεγάλοι αθλητές είναι πάντα οπαδοί της πιο αντικειμενικής προσέγγισης. Δηλώνουν πάντα ερωτευμένοι με το άθλημα τους, αιώνιοι μαθητές της τέχνης τους, άνθρωποι ολοκληρωμένοι και με υψηλό ηθικό. Στοχεύουν πάντα στο να τελειοποιήσουν την τέχνη τους και στη διαδικασία αυτή κερδίζουν διακρίσεις και μετάλλια.

Μένει σε εμάς να διαλέξουμε, τι προσέγγιση μας ταιριάζει καλύτερα…